طراحي كاشانه‌اي با نشاط براي سالمندان با تأكيد بر حس مكان

چكيده :

يكي از مطرح¬ترين چالش¬هاي عصر حاضر افزايش تعداد سالمندان و كمبود كاشانه¬هاي سالمندان با طراحي استاندارد در جهت رفع نيازهاي آنان مي¬باشد. اكثر اين كاشانه¬ها در ايران با تغيير كاربري بدون اهميت به خواست و نياز سالمندان طراحي شده¬اند. در كاشانه¬هاي سالمندان بيشتر حالت موسسه بودن دارد. از نظر فيزيكي، اين كاشانه¬ها شبيه به بيمارستان¬ بوده كه باعث عدم وجود حس مكان در محيط شده و در نهايت بيماري¬هايي نظير افسردگي در ساكنان ايجاد مي¬شود همچنين در پي شيوع كوويد-19 در چند سال اخير در جهان راهكارهايي مثل فاصلۀ اجتماعي در محيط ساختماني تاثيرگذار بوده است. از اين¬رو بررسي عوامل موثر بر ايجاد حس مكان و تعلق ساكنان به خانه سالمندان از ديدگاه كيفيات محيطي مرتبط، از اهميت ويژه¬اي برخوردار است. اين پژوهش با هدف طراحي كاشانه-اي براي سالمندان كه بتوانند در هر شرايطي (مثل كوويد-19)، احساس كنند عضوي از جامعه هستند و در نهايت بتوانند به حس مكان و نشاط قابل توجهي در آن مكان دست يابند در شهر اصفهان و به روش توصيفي-تحليلي اجرا شد. با استفاده از روش نمونه¬گيري چندمرحله¬اي، 384 نفر شهروند 50 تا 90 ساله به صورت تصادفي انتخاب و از طريق پرسشنامه آنلاين و چاپ شده مورد بررسي قرار گرفتند. داده¬ها با استفاده از نرم افزار spss تحليل شد. نقش هفت عامل فضاي جمعي، آموزشي، پياده روي، دسترسي آسان در فضاي داخلي و خارجي، همانندسازي كاشانه سالمندان به خانه، عوامل كالبدي و وجود بيماري¬هاي واگيردار در طراحي كاشانه سالمندان مورد بررسي قرار گرفت. پايايي به¬دست آمده حاصل از پرسشنامه (935/0) بود. يافته¬ها نشان داد سه عامل 1- استقلال (داشتن فضاي شخصي مانند اتاق) 2- غناي حسي 3- تنوع و جذابيت بيشترين نظر موافق را در طراحي خانه سالمندان به خود اختصاص داده بود. با توجه به اين سه مولفه مي¬توان گفت وجود فضاهاي شخصي مانند اتاق، به كارگيري اندام¬هاي حسي بيشتر در فضا و تنوع در متريال مورد استفاده، تنوع ديداري و رنگي و ... در طراحي كاشانه سالمندان لازم است.